بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع بحث: « شبکه مسائل علوم انسانی و علوم انسانی اسلامی» چیست؟ چرا؟ و چگونه؟ (مقاله محتوایی + مقاله روشی)

مساله بحث: برنامه‌ریزی تمدنی براساس نیازهای انسان و به جهت پاسخگویی به کلیه ابعاد و لایه‌های هرم نیازها،‌ چه محورها و موضوعات و مسائلی دارد؟ برای تولید علوم انسانی اسلامی، پاسخ چه سوالات و مسائلی باید از منابع دین استخراج شود تا با شبکه‌سازی از آنها بتوان گفت یک رشته علمی (یک دستگاه علمی) به‌وجود آمده است؟

فرضیه بحث:

1. علوم انساني = علومي كه به فهم، توصيف و تبيين رفتارهاي[1] انسان در حيطه‌هاي فردي، جمعي[2]، تاريخي،تمدني[3] و ماورائي مي‌پردازند و اين پردازش در لايه‌هاي رفتارهاي تفكري، احساسي، گفتاري، وكاركردي گسترده شده و دامنة آن از حداقل‌هاي لازم تا حداكثرهاي مطلوب نوسان يافته است.(اعم از اينكه روش فهم، توصيف و تبيين در اين علوم، مشاهده و تجربه باشد يا استنتاج وبرهان)

 بررسي رفتارهاي تفكري= منطق، معرفت‌شناسي و تاريخ فلسفه (اما خود فلسفه، فعاليت ذهني براي فهم معادلات وجودي است.)

بررسي رفتارهاي گفتاري= زبان و ادبيات

بررسي رفتارهاي تاريخي وتمدني= باستان‌شناسي، تاريخ و تمدن، آينده‌پژوهي

بررسي رفتارهاي فردي احساسي وكاركردي= روان شناسي

بررسي رفتارهاي جمعي كاركردي=جامعه‌شناسي

بررسي رفتارهاي جمعي مديريتي=مديريت

بررسي رفتارهاي فردي و جمعي مالي و اقتصادي= اقتصاد و حسابداري

بررسي رفتارهاي جمعي در مقياس حداقل‌هاي لازم= حقوق

بررسي رفتارهاي جمعي در مقياس حركت به‌سمت حداكثرهاي مطلوب= اخلاق و فرهنگ

بررسي رفتارهاي مديريتي جمعي در سطح كلان= علوم سياسي، روابط بين‌الملل

بررسي رفتارها در حيطه ماورائي= الهيات و عرفان

2. شبکه مسائل علوم انسانی،‌ مجموعه مشکلات و نیازهایی هستند که انسان در زندگی خود در حیطه‌های فوق با آنها مواجه بوده است و برای دست‌یابی به پاسخ آنها تلاش کرده است. بنابراین دست‌یابی به این شبکه مسائل، حجم عظیمی از نیازهای تمدنی را به‌تصویر می‌کشد که هر مکتب و هر تفکر تمدنی باید پاسخی متناسب با دستگاه معرفتی، حقوقی و فرهنگی خود، برای آنها داشته باشد. 

3. علوم انسانی اسلامی = توصیف‌ها و توصیه‌های استخراج شده از گزاره‌های دین،‌ در پاسخ به شبکه مسائل علوم انسانی + مسائل جدید استخراج شده از گزاره‌های دین و پاسخ به آنها + نقشه و منظومه ارتباطی این مسائل و پاسخ‌ها، که براساس نگرش، قانون و فرهنگ اسلام بازتعریف شده باشد.

4. با کنار هم گذاشتن منطقی پاسخ‌ها به مجموعه مسائل عمده یک علم، می‌توان یک رشته علمی تاسیس کرد که دارای آکسیوم‌ها و اصول موضوعه، روش تحقیق مناسب، مسائل منضبط، پاسخ‌های موجّة، قدرت تعمیم و تولید مسائل و پاسخ‌های جدید باشد. (امکان تاسیس رشته‌های علوم انسانی براساس نظریات استخراج شده از دین)

 تبیین بحث:

در تعریف علوم انسانی تعابیر مختلفی ارائه شده است:

• علومی که به تحلیل و بررسی نهادها و امور اجتماعی می‌پردازد.
• علومی که به تحلیل و بررسی فعالیتهای مختلف بشری در روابط، آثار و مناسبتها می‌پردازد.
• علومی که به فهم و توصیف آنچه انسان خلق کرده است.
• بررسی انسان از حیث حیات درونی و روابط بیرونی. 
• بررسی قوانین حاکم بر رفتارهای انسان
• علومی که به بررسی ارتباطات با تمام وجوه انسان می‌پردازد.
• در مقابل علوم تجربی
• هر علمی که برای ورود به مسائل آن تعریف انسان لازم است.
• علومی که رفتارهای جمعی فردی ارادی غیر ارادی آگاهانه و ناآگاهانه انسان را در قالب نظمهای تجربه پذیر می‌ریزد.
• علومی که متعلق آنها اندیشه و فکر و روح است. 
• علمی که درآن حیات درونی و بیرونی مورد بررسی است.
• علومی که به متعلقات غیر مادی می‌پردازد.
• علومی که به تنظیم رفتارها می‌پردازد.
• جنبه های روحی روانی فرهنگی عقلانی انسان
• بررسی انسان در شبکه هستی برای مدیریت زندگی
• بررسی کلیت انسان در ابعاد زندگی
• بررسی سیستمهای فکر روحی رفتاری انسان برای ارتقاء کیفیت زندگی

نمودار زیر شاخه‌های علوم انسانی را عرضه کرده است: (با تفاوت‌هایی از وضعیت موجود) 

ردیف	عنوان علم	هویت علم
1	انسان شناسی	فرآیند برنامه‌ریزی برای انسان سالم
2	معرفت شناسی و ذهن شناسی	رابطه ذهن و واقعیت و فرآیند کشف صحیح واقعیت
3	روان شناسی	فرآیند تولید رفتار سالم
4	زبان و ادبیات	فرآیند تولید الگوهای گفتاری بهینه
5	جامعه شناسی	فرآیند تعادل ، انسجام و پایداری اجتماعی
6	علوم تربیتی	فرآیند رشد
7	اخلاق حرفه ای	فرآیند تولید رفتارهای اجتماعی و سازمانی بهینه
8	حقوق	فرآیند تولید قانون و احقاق حق و اثبات تکلیف
9	اقتصاد	فرآیند ایجاد توازن بین عرضه و تقاضا و تولید ثروت
10	مدیریت	فرآیند بهینه سازی در سازمان
11	سیاست	فرآیند تولید جریان قدرت
12	تاریخ و باستان شناسی	فرآیند کشف ، تحلیل و ارزیابی روندها
13	آینده پژوهی	فرآیند روند سازی ، تغییر و مدیریت آینده
14	روابط بین الملل	فرآیند تولید انسجام بین کشورها
15	فرهنگ و تمدن	فرآیند تولید و ارتقاء  فرهنگ و سبک زندگی
16	توسعه	فرآیند تولید ساختار ها و سیستم های تمدنی بر اساس مدل نیاز ها
17	هنر	فرآیند تولید و انتقال معنی در قالب ایجاد احساس زیبائی
18	دین و الهیات	فرآیند تنظیم ارتباطات انسان با عالم هستی بر اساس دین و تولید معنای زندگی
19	عرفان	فرآیند قدم به قدم فناء فی الله
20	فلسفه	فرآیند گسترش افق دید نسبت به هستی

نمونه‌ای از جدول برخی مسائل عمده علوم انسانی:

حقوق	اقتصاد	جامعه‌شناسی	روان‌شناسی	مدیریت
هویت حق و تکلیف	هویت مال و مالکیت	هویت جامعه	هویت انسان و روان	هویت مدیریت
منابع حقوق	مدل مالکیت	مدل نیازهای انسان	مدل رشد	عناصر مدیریت
مشروعیت	مدل تولید،‌توزیع، مصرف	مدل روابط اجتماعی	عملکرد ذهن و هوش	مدل برنامه‌ریزی
مسئولیت	بازار سرمایه	گروه‌های اجتماعی	هویت رفتار	مدل سازماندهی
تشکیلات حقوقی	بازار عوامل	ارزش‌ها وهنجارها	مدل‌های رفتاری	مدل کنترل
ضوابط عملکرد حقوقی	بازار کالا	فرهنگ	تفاوت‌های فردی	سازمان و فرآیندهایش
قانون اساسی	مدل رقابت	جامعه‌پذیری	شخصیت	بهینه‌سازی
بازنگری حقوقی	مدل توزیع ثروت	نقش اجتماعی	فرآیندهای ارتباطی	منابع انسانی
نظارت	بورس	پایگاه اجتماعی	شاخص‌های انسان سالم	سنجش عملکرد
سلسله مراتب حقوقی	مدل درآمد و هزینه ملی	اقشار اجتماعی	ناهنجاری‌های رفتاری	تحلیل مخاطره
حقوق فردی	پول و بانک	مدیریت اجتماعی	ناهنجاری‌های روانی	مدل تصمیم‌گیری
حقوق جمعی	پس انداز	شاخص‌های جامعه سالم	هویت تربیت	وضعیت سنجی
حقوق دولت	مدل سرمایه‌گذاری	مشاغل	مدل‌های تربیتی	کارآیی و کارآمدی
	مالیات	مدل تحولات اجتماعی	هویت تصمیم	مدل تقسیم کار
	شاخص قیمت‌ها	مدل توسعه اجتماعی	مدل‌های تصمیم‌سازی	دستمزدها
		انحرافات اجتماعی	سنجش و ارزشیابی	مدل انگیزش
		تضادهای اجتماعی	مدل‌های آموزش	کار گروهی
		شهرنشینی		تعالی سازمانی
		تمدن
		سرمایه اجتماعی
		ملیت
		آزادی‌های اجتماعی
		خانواده سالم

نمونه‌ای مساله‌محور از علم اقتصاد:

رديف	موضوع	سوالي كه در اين موضوع مطرح است و بايد به آن پاسخ داده شود
1.	فلسفه اقتصاد	مال چیست؟ ملکیت چگونه بر چیزی تعلق می گیرد؟ تعریف ارزش چیست؟ مکاتب اقتصادی چگونه به‌وجود آمده‌اند؟
2.	اقتصاد کلان	چگونه می‌توان برای اقتصاد یک کشور برنامه‌ریزی کرد؟
3.	مصرف کننده	قواعد حاکم بر رفتارهای مصرف کننده چیست؟
4.	تقاضا	تعریف تقاضا چیست؟ عوامل موثر تقاضا چیست؟ شدت تاثیر عوامل مختلف بر تقاضا چگونه است؟
5.	تولید کننده/ بنگاه	قواعد حاکم بر رفتار تولید کننده/ بنگاه چیست؟
6.	عرضه	تعریف عرضه چیست؟ عوامل موثر بر عرضه چیست؟ نقطه تعادل عرضه و تقاضا چیست؟
7.	بنگاه اقتصادی	فرآیندهای تولیدی، توزیعی، مصرفی از کجا آغاز شده و چگونه تکامل می‌یابند؟ بنگاه اقتصادی چیست؟ انواع بنگاههای اقتصادی کدام است؟
8.	تولید	چگونه می‌توان با کمترین هزینه بیشترین نیازها را برآورده ساخت؟ روشهای اندازه گیری آن کدام است؟ منابع تولید چیست؟
9.	بازار	نقطه تعادل در بازار چیست؟ نقطه تعادل میان مصرف کننده و تولید کننده چیست؟ تعادل همزمان بازار کالا و سرمایه چگونه است؟
10.	بازار کار	نقطه تعادل در بازار کار چیست؟ تعریف بیکاری چیست؟ علل بیکاری کدام است؟ آثار بیکاری چیست؟ راههای مبارزه با بیکاری
11.	بازار سرمایه (دارائی)	قواعد حاکم بر بازار دارائی ها چیست؟ نقطه تعادل در بازار سرمایه کدام است؟
12.	دولت	نقش دولت در اقتصاد چیست؟
13.	قیمت	قواعد حاکم بر تعیین قیمت‌ها کدامند؟ آثار برآیندی قیمتها چگونه اندازه گیری و کنترل می شود؟
14.	پول	ماهیت پول چیست؟ نقش و کارکردهای آن چیست؟ پشتوانه پول چیست؟ مکانیزم خلق پول چگونه است؟
15.	بانک	بانک چیست؟ کارکردهای و جایگاه آن چیست؟
16.	تورم	تورم چیست؟ علل تورم چیست؟ سیاستهای تورمی چیست؟ آثار اقتصادی و غیر اقتصادی تورم چیست؟ شیوه های مقابله  تورم چگونه است؟
17.	کالا	تعیین نیازهای مصرفی چگونه انجام می‌شود و چگونه تغییر می‌یابد؟ محصولات بازار چه تاثیراتی را در اقتصاد کلان دارند؟
18.	کارائی / بهره وری اقتصادی	بهره‌وری اقتصادی چیست؟
19.	چرخه فعالیت اقتصادی	الگوی چرخه فعالیتهای اقتصادی چیست؟ عوامل دخیل در آن کدام است؟ نقطه تعادل آن چیست؟
20.	تولید ناخالص ملی	تعریف تولید ناخالص ملی چیست؟ شیوه های محاسبه های آن چگونه است؟
21.	رشد	رشد اقتصادی چیست؟ عوامل رشد اقتصادی چیست؟ روشهای اندازه گیری آن کدام است؟
22.	توسعه اقتصادی	توسعه اقتصادی چیست؟ ملاکهای توسعه یافتگی چیست؟
23.	تجارت بین الملل	مزیت تجاری چیست؟ تراز پرداخت ها چیست؟

انتقال به فایل تفصیلی نمونه شبکه مسائل علوم انسانی

انتقال به فایل تفصیلی شبکه مسائل علم مدیریت (به‌عنوان نمونه)

نتایج، آثار و لوازم پذیرش فرضیه:

1. شبکه مسائل علوم انسانی، که از سرفصل‌های منابع مکتوب علوم انسانی به‌دست آمده است،‌ نمونه آشکاری از نقشه نیازهای انسان در مقیاس کلان است و هر تفکر و مکتبی که در مقیاس تمدنی فعالیت می‌کند باید برای هر یک از مسائل علوم انسانی، پاسخی معرفتی و پاسخی کاربردی داشته باشد.

2. مکتب اسلام در صورتی می‌تواند منبعی برای احیاء و بازتولد تمدن اسلام باشد که اسلام‌شناسان، پاسخ‌های اسلام به سوالات و مسائل فوق را از منابع آن استخراج کنند و راهبردهای پیاده‌سازی و عملیاتی کردن آنها را نیز به‌دست آورند.

فهرست زیر برای درس‌نامه‌ «تحول در علوم انسانی با رویکرد اسلامی» تهیه شده است تا نقشه راهی برای این تحول باشد: 

الف : محور نگرش سازی

• تعریف های مختلف موجود درباره علوم انسانی  
• ارزیابی تعاریف موجود
• تعریف مختار
• تاریخچه علوم انسانی
• خواستگاه علوم انسانی ( علت پیدایش علوم انسانی )
• طبقه بندی های موجود درباره علوم انسانی
• ارزیابی طبقه بندی های موجود
• شاخه های علوم انسانی
• فلسفه علوم انسانی
• نظریات و پارادایم ها در علوم انسانی
• زبان علوم انسانی  
• مبانی هستی شناسی ، انسان شناسی ومعرفت شناسی علوم انسانی مدرن
• فلسفه های مضاف و علوم انسانی 
• علوم انسانی و نیازهای اساسی بشر
• هرم نیازها
• نسبت علوم انسانی با صنعت ، تکنولوژی و رفاه مادی
• نسبت علوم انسانی با علوم تجربی
• نسبت علوم انسانی با علوم پایه 
• علوم انسانی مبنای تئوریک تمدن سازی
• نقش علوم انسانی در پیشرفت
• دین و علوم انسانی
• تعریف علم دینی
• جایگاه فلسفه در علوم انسانی اسلامی
• تقریر مبانی هستی شناسی ، انسان شناسی و معرفت شناسی علوم انسانی اسلامی 
• انواع نسبت ها در تعارض علم و دین
• روش های حل تعارض بین علم و دین
• ترجمه علوم انسانی در تمدن اسلامی وآثار و پیامد های آن 
• کلان راهبرد اسلامی سازی علوم انسانی، کشف روش تولید علم دینی است

ب : محور راهبرد سازی

• تولید شبکه مسائل علوم انسانی
• کلید واژه شناسی در علوم انسانی 
• روش تحقیق در علوم انسانی
• تولید الگوریتم اجتهاد در موضوعات کلان
• موضوع شناسی و فرآیند شناسی در علوم انسانی 
• شانیت دین در پاسخگوئی به نیاز ها وموضوعات کلان
• معنای اسلامی کردن علوم انسانی
• روش تولید علم دینی (پاسخ وحی به مسائل علوم انسانی)
• اسناد برنامه ای تحول در علوم انسانی
• تولید سند چشم انداز تحول در علوم انسانی
• تولید سند راهبردی همکاری های حوزه ودانشگاه در زمینه علوم انسانی
• تعریف مراکز پژوهشی متمرکز و شبکه ای برای تولید علوم انسانی اسلامی ( پارک علوم انسانی اسلامی )
• نقد علوم انسانی مدرن و پست مدرن
• مقایسه تطبیقی علوم انسانی اسلامی وغربی

 ج : محور راهکار سازی

• تولید فهرست تفصیلی شبکه موضوعات ومسائل علوم انسانی
• تولید پاسخ‌های مشخص وحی به موضوعات و مسائل فوق
• احداث پارک علوم انسانی اسلامی برای پایلوت پاسخ‌های فوق
• ایجاد نمایشگاه‌های تطبیقی میان کارکرد پاسخ‌های علوم تجربی با پاسخ‌های دینی

 مباحث و مفاهیم کلیدی مرتبط به این بحث:

تمدن‌سازی ، الگوی پیشرفت ، مدل توسعه ، علم دینی ، تحول در علوم انسانی ، علوم انسانی اسلامی

انتقال به انجمن بحث و گفتگو

---

[1] كلمه «رفتار» در اين تعريف به‌معني عام آن به‌كار رفته است يعني هر گونه فعاليتي كه از انسان سر مي‌زند اعم از فكر كردن يا محبت ورزيدن يا سخن گفتن يا قرارداد بستن.

مقصود از كاركردهاي انسان،محصولات حاصل از اين كاركردها نيستند بلكه معادلات موجود در خودِ كاركردها است.

در تفكر و خلاقيتي كه منجر به تكنولوژي مي‌شود، مطالعة فرآيند تفكر و خلاقيت، در علوم انساني انجام مي‌شود ومطالعة نحوة توليد محصولِ مطابق با معادلات حاكم بر طبيعت، در علوم طبيعي و مهندسي انجام مي‌گيرد.

[2]در مقياس‌هاي خانواده،شهر، كشور، بين‌الملل

[3]  در دو محور ناظر به گذشته و ناظر به آينده